.

.
Ολόκληρο το κείμενο...
Η μελέτη των κοινωνικών κινημάτων αποτελεί στις μέρες μας συστατική συνιστώσα της πολιτικής κοινωνιολογίας και της συγκριτικής πολιτικής ανάλυσης. Δεν ήταν πάντοτε έτσι. Οι προσεγγίσεις που κυριαρχούσαν κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες στην ερευνητική κοινότητα αντιμετώπιζαν τις συλλογικές δράσεις ως παρείσακτες και παραβατικές παθογένειες. Στο πλαίσιο αυτό, το ενδιαφέρον των μελετητών στρεφόταν όχι τόσο στα χαρακτηριστικά ή το μήνυμα των διεκδικητών, όσο στους τρόπους αντιμετώπισης (και καταστολής) τους. Για τη μεταστροφή της γνωστικής αυτής πραγματικότητας κομβική υπήρξε η συμβολή του κλάδου της Συγκρουσιακής Πολιτικής. Τονίζοντας τα έλλογα —επιτελεστικά όσο και βιωματικά— στοιχεία των διεκδικητικών δράσεων, η νέα προσέγγιση αμφισβήτησε την παραδοσιακή αντιστοίχηση διεκδικητικής δράσης και ανομίας. Όπως επισήμανε ο Charles Tilly, βασικός εκπρόσωπος του νέου ρεύματος, τάξη και όχι αταξία είναι το βασικό χαρακτηριστικό των συλλογικών δράσεων. Στο πλαίσιο αυτό η συγκρουσιακή πολιτική ανέδειξε παραμελημένες πλευρές του διεκδικητικού σύμπαντος και δημιούργησε τις προϋποθέσεις ενός νέου ερευνητικού προγράμματος στον αντίποδα των παραδοσιακών παραδοχών. Αφού στις κοινωνίες υφίσταται —και για όσο διάστημα θα υφίσταται— κυριαρχία, οι κοινωνικές συγκρούσεις όχι μόνο έκτακτη παθολογία δεν συνιστούν, αλλά αποτελούν πραγματικότητα σύμφυτη με το ίδιο το πολιτικό φαινόμενο, τη βασική διαδικασία μέσω της οποίας ανακύπτουν και μετεξελίσσονται πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί.
Το κείμενο αυτό αποτυπώνει βασικά θεωρητικά τεκταινόμενα στο εσωτερικό της Συγκρουσιακής Πολιτικής, που στις μέρες μας εξακολουθεί να είναι κλάδος σε φάση εκρηκτικής ανάπτυξης. Στα εξεταζόμενα θέματα περιλαμβάνονται: η γένεση και ιστορική ιδιαιτερότητα του κοινωνικού κινήματος· η επίδραση κοινωνικών και θεσμικών δομών· τα διεκδικητικά ρεπερτόρια· ο ρόλος της κουλτούρας· το ζήτημα των οργανώσεων· οι συγκρουσιακοί κύκλοι και το πρόβλημα των κινηματικών εκβάσεων. Τίθενται όμως, ακροθιγώς, και ερωτήματα που αφορούν την υφή της τρέχουσας συγκυρίας. Τι κομίζει ο 21ος αιώνας; Η αποτύπωση επιχειρείται με όρους ενός υπερ-κειμενικού «γνωστικού κολάζ»: είναι εμπρόθετα τμηματική, περισσότερο μωσαϊκό παρά χάρτης, και συνδιαλέγεται συστηματικά με σύμβολα: φωτογραφίες, γραφήματα και σκίτσα που, επιδιώκοντας μιαν αλληλουχία συνειρμών, διαρρηγνύουν (αλλά και διευρύνουν) την κειμενική γραμμικότητα. Η συνειδητοποίηση του γνωστικού δυναμικού της υπερκειμενικότητας, που οδήγησε στη συγγραφή ενός κειμένου της μορφής αυτής, προέκυψε στο πλαίσιο του ομότιτλου σεμιναρίου («Συγκρουσιακή Πολιτική, Συλλογική Δράση, Κοινωνικά Κινήματα») στο ΠΜΣ του τμήματος.
Είναι γεγονός ότι η Συγκρουσιακή Πολιτική αποτελεί μερική θεωρία· όμως μια μερική θεωρία ανοιχτή στο διάλογο με τις μεγάλες αφηγήσεις (από τις οποίες άλλωστε και κατάγεται). Είναι μάλιστα δυνατόν να υποστηρίξει κανείς ότι στο διάλογο αυτόν οφείλονται και οι επιτυχίες της –το γεγονός, αίφνης, ότι επέτυχε αναβάθμιση της μελέτης των συλλογικών δράσεων, εντάσσοντάς τις στο επίκεντρο του σύγχρονου κοινωνικοεπιστημονικού ενδιαφέροντος. Από μια άλλη οπτική γωνία, όμως, τα επιτεύγματα της Συγκρουσιακής Πολιτικής αποτελούν απόρροια της υφής της ως μερικής  θεωρίας –πλούσιας σε έννοιες και ερευνητικές υποθέσεις ικανές να υποστηρίξουν αυτό που ο Imre Lakatos αποκάλεσε θετικώς ευρετικό πρόγραμμα: σειρές αλληλένδετων προτάσεων και συμπερασμάτων. όπου η ανακάλυψη σφαλμάτων και ανακολουθιών οδηγούν σε βελτιώσεις και δυναμικές αναπροσαρμογές.
Η διαπίστωση αυτή επιτρέπει μια δεύτερη ματιά στη σχέση που η Συγκρουσιακή Πολιτική συνάπτει με τη γενική θεωρία. Ενώ ως ακαδημαϊκός-ερευνητικός κλάδος δεν επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα πιεστικά προβλήματα των καιρών (όπως κατά κανόνα επιδιώκουν οι γενικές θεωρίες), το γεγονός ότι συγκροτεί ένα θετικό ερευνητικό πρόγραμμα έμπρακτα, διατηρεί ζωντανές και παραγωγικές τις συζητήσεις περί των προβλημάτων αυτών, εφοδιάζοντάς τις επιπλέον με ρωμαλέες έννοιες, μέθοδο και ερευνητικές τεχνικές. Μπορεί η Συγκρουσιακή Πολιτική να μη εγγυάται άφιξη στην Ιθάκη των κοινωνικών κινημάτων, υποστηρίζει όμως παραδειγματικά το ωραίο ταξίδι.